Home Verhaal Fotoboek Discussiegroep
NSBND 1939/1940

Personen : Co Spreij

Jan Jacobus Bate Spreij



Spreij als SS-Obersturmführer.

Alias: Von Schultz, Schutz

Geboortedatum

22-05-1911

Geboorteplaats:

Alphen aan den Rijn

Overlijdensdatum

mei 1944

Verbonden aan:

Nationaal-Socialistische Bond van Nederlanders in Duitsland (NSBND)

Kringleider Duisburg (Brederode)

Lang: 1,74 cm. Slank postuur.







Spreij was in een vroeg stadium lid geworden van de Nationaal-Socialistische Beweging in Nederland (NSB). Hij diende als reserve 2e luitenant in het Nederlandse leger. Vanwege het Ambtenarenverbod dat begin 1933 werd afgekondigd door het tweede kabinet Ruijs de Beerenbrouck, moest hij de dienst verlaten.

Op 8 februari 1934 richtte de NSB in zijn woonplaats de groep 13 Alphen aan de Rijn op. Spreij werd groepsleider en was tevens waarnemend groepsleider van de groep Bodegraven. In 1938 vertrok hij naar Duitsland waar hij zich vestigde in Düsseldorf. In 1939 noteerde de Nederlandse Centrale Inlichtingendienst hem als leider van Kring 2 Duisburg (Brederode) van de Nationaal-Socialistische Bond van Nederlanders in Duitsland (NSBND) .

Er bestaat een sterk vermoeden dat hij direct betrokken was bij de operaties van de Brandenburger tijdens de inval in Nederland mei 1940. Op 30 mei 1941 immers vroeg hij een gesprek aan bij Rost om over de kwestie van mei 1940 te praten en hij behoorde hoogstwaarschijnlijk tot een van de eersten die naar Duitsland vertrokken om een SS opleiding te volgen. Tevens werd Spreij veel genoemd als assistent van Hubert Köhler , de leider van Sport en Spel en zo was hij al nauw betrokken bij de werving voor die groepen.

Na de capitulatie meldde Spreij zich voor de Waffen-SS. Hoogstwaarschijnlijk maakte hij deel uit van de eerste groep die vertrok naar de SS-Ersatzbataillon "Deutschland" in de Freimannkazerne te München om een militaire opleiding te gaan volgen nadat Hitler in juni 1940 toestemming had gegeven tot de oprichting van Westland. Een deel van die eerste groep was betrokken bij de operaties van de Brandenburger. Eind 1941 vertrok hij naar het Oostfront waar hij in 1942 gewond raakte om vervolgens in een hospitaal in Praag te herstellen.

Na te zijn hersteld werd hij de adjudant van Gottlob Berger, de chef van het Reichssicherheitshauptamt in Berlijn. Berger had een belangrijke functie bij de werving van de Waffen SS troepen. In de herfst van 1942 besloot het Amt VI van het Reichsicherheitshauptamt op het landgoed Park Sorghvliet in Den Haag een spionnenschool Seehof op te richten (A-Schule West). Spreij werd de plaatsvervangend commandant van de school, achter Friedrich (Fritz) Knolle. Feitelijk had Spreij de dagelijkse leiding over de school. In die periode maakte Spreij kennis met de dochter van een SS-generaal, zij kregen een relatie.

Op 24 december 1943 trof Knolle hem in zeer beschonken toestand aan. Spreij ging de volgende dag met verlof naar Magdenburg waar hij zich zou verloven. Tijdens zijn afwezigheid meldden 2 cursisten bij Knolle dat hij zich schuldig zou hebben gemaakt aan sexueel getinte handelingen.

Knolle riep hem terug en hij bekende direct. Er volgde een Kriegsgericht. De beschuldiging luidde dat hij zich schuldig zou hebben gemaakt aan homoseksuele handelingen met cursisten. In eerste aanleg was de uitspraak de doodstraf. In hoger beroep bij het Oberste Kriegsgericht pleitte Knolle in het voordeel van Spreij hetgeen hem niet in dank werd afgenomen. (1) Intussen werd Spreij ingesloten in het Haarense Kleinseminarie dat in die tijd Polizeigefängnis und Untersuchungs Gefängnis Haaren heette. Als SS-Hauptsturmführer was hij een speciale gevangene die veel privileges kende en waarmee de kampcommandant SD-er Obersturmführer Heinrich Wacker dagelijks gesprekken voerde.

Himmler bepaalde uiteindelijk dat Sprey de gelegenheid zou krijgen om zelfmoord te plegen. Een adjudant van Knolle of Rauter zelf bracht hem in zijn cel een revolver en Sprey maakte een einde aan zijn leven.

”Toen de bewaker in het tot gevangenis omgebouwde Kleinseminarie in Haaren op een ochtend in mei 1944 de cel van Co Spreij binnenging, zag hij hem op de grond liggen. Spreij lag ‘languit in het bloed’, met een wond in het hoofd. ‘In de nabijheid van hem zag ik een pistool liggen en wel bij zijn rechterhand op den grond.” aldus Bas Kromhout – Historisch Nieuwsblad,16-06-2010.

Hij werd met militaire eer begraven; een overlijdensadvertentie in Volk en Vaderland deelde mee dat hij bij een oefening met handgranaten om het leven gekomen was. (2)

1. Perry Pierik, Sicherheitsdienst, Friedrich Knolle, bekentenissen van en SD-officier, 5e druk, p. 117 - 121
2. Koninkrijk etc de jong, deel 6, p. 408



Gebruiksvoorwaarden Colofon Copyright 2014-2018 J.F.D. Bruinsma, bijgewerkt op 31 oktober 2018