Dagboek van sergeant Klaas Kaspers.

Dagboek vanaf 10 Mei 1940.

10 Mei 1940. 2.45

Duitsche soldaten vermomd als Nederlandsche soldaten, 28 man, voorzien van een bewijs getekend door Minister van Dijkshoorn (kapitein Dijkstra, TBO, red.), waar zo ongeveer in vermeld stond, dat "De Sergeant Verkerk”, (die nota bene twee dikke Sergeant-majoorchefrons op de mouwen had) van de generale staf was en een patrouilletocht maakte langs de plaatsen: Beek, Didam, Zevenaar, Duiven, Westervoort, Arnhem. Worden door de dubbelpost, welke gevormd wordt door de soldaten P. Smits en een nieuwe uit Groeze (Groessen, red.), aangehouden.

De geheele patrouille is voorzien van een rijwiel en houdt zich opvallend rustig niemand vermoedt, dat hier bedrog gepleegd wordt.

Tot de inspectie met een zaklantaarn mij de eigenaardige vorm der mitrailleurs doet opvallen. Mitrailleurs met dunne lopen en gaatjes aan de zijkanten. Het officiële bewijsje doet mij echter twijfelen tussen echt of onecht. Ik besluit tot een list en deel de pseudo "sergeant" mede, dat ik de luitenant wil raadplegen.

Deze is echter nergens te vinden.

Dan vraag ik de "Sergeant" of hij "het woord" weet. Hij antwoordt met de vraag:"Met welk recht vraagt U dat?" Dan besluit ik om te handelen. Ik geef fluisterend order om alles met scherp te laden en de mensen met groepjes van drie man tussen de huizen post te laten nemen.

De lichte mitrailleur M20 laat ik eveneens met scherp laden en +/- 30 meter van de patrouille verwijderd stelling nemen. Tussen de bedrijven door heb ik het compagniesbureau gebeld om te vragen of ze iets van een patrouille afweten. In Duiven weten ze echter nergens van. Dan besluit ik blunder of geen blunder, de gehele patrouille te ontwapenen.

Ik wijs de sergeant op de situatie die ik geschapen heb en geef hem in overweging om de wapens neer te leggen, daar ik anders onmiddellijk bevel zal geven om te vuren. De aanvoerder besluit de wapens in te leveren.

Man voor man levert dan zijn wapens in. Ik gelast dan, dat de woordvoerder zijn mensen laat richten en hij commandeert "Zwei Gelid". Er is nu geen twijfel meer mogelijk. Wij hebben te doen met Duitse soldaten in Hollands uniform. De Duitse handleiding op een lichtkogel geeft mij zekerheid daaromtrent. De helmen blijken van karton te zijn. Inmiddels is er naar het compagniesbureau getelefoneerd, dat wij 28 krijgsgevangenen hebben gemaakt en of ze die zo snel mogelijk per auto willen ophalen. Intussen is de sergeant-majoor van een andere compagnie uit het dorp met enige mensen komen versterken en Majoor de Neis uit zijn mening door de vermeende sergeant te vertellen, dat hij zulke chevrons wel eens beter heeft gezien.

Terwijl wij op de auto wachten, die de krijgsgevangenen zal ophalen, horen we in de verte steeds zware knallen. Het is langzamerhand licht en plotseling zien wij hoog boven onze hoofden een ontzaggelijk groot aantal vliegtuigen, komende uit de richting Duitsland.

Langzamerhand begint het tot mij door te dringen, dat wij in oorlog met Duitsland zijn.

Dan arriveert een kleine Ford-bestelauto met een sergeant en een soldaat-chauffeur. Daar de krijgsgevangenen onmogelijk allen in de auto vervoerd kunnen worden, besluiten wij om de wapenen op de vrachtauto te laden en voor de gevangenen een autobus te gebruiken. Als we eindelijk een begin maken met het inladen van de gevangenen, verschijnt er plotseling, als er nog 8 man ingeladen moeten worden, een zware Duitse tank aan het einde der straat. Door treuzelen van de luitenant was er geen tijd om te vernielen.

De soldaat-chauffeur en de sergeant slagen er in met de bus uit de voeten te komen. Ik trek met mijn mensen terug tussen de huizen en we nemen een afwachtende houding aan, daar wij met 12 tirailleurs weinig tegen een tank kunnen uitrichten.

Ons lot is spoedig beslist. De tanks rijden voorzichtig op en onder bedreiging van de tankmitrailleurs worden wij gevangen genomen en ontwapend. Met soldaat Otten en Kurpershoek word ik bevolen op een open wagen plaats te nemen en achter de eerste tanks rijden we in de richting Zevenaar.

Onze bewakers zijn stoottroepen. Ze zijn gekleed in gecamoufleerde blouses en helmen.

De brug bij de Tol "Bomerskolk" is opgeblazen. Wij stoppen, keren en rijden enkele tientallen meters terug een zijweg in, richting IJssel. In het begin is er nog sprake van een duidelijk pad, doch later rijden we door de gerstvelden, tot we ergens op een onzichtbare hindernis stuiten. Na veel omhaal keren we om en rijden dezelfde weg, die wij gekomen zijn, weer terug. Bij de Tol moeten wij uitstappen en in de richting Didam lopen. "Aussteigen, zu Fuss nach Didam". Onderweg worden we evenwel door de bus, waarin wij de krijgsgevangenen hadden willen vervoeren, ingehaald en dezelfde, nu weer op vrije voeten gestelde gevangenen, bevelen nu ons om in te stappen. In Didam worden we uitgeladen en onder bewaking gesteld.

Tot elf uur blijven we voor het postkantoor staan. Dan marcheren wij met 6 man onder geleide van een gewapende "Unteroffizier" af richting Beek en komen na enige uren te Elten aan, waar we een poosje rust krijgen. De burgers overladen ons met chocolade en sigaretten. Riek stopte me nog een groot pak chocolade in mijn zak. Particuliere beztittingen bij Roo ? of Berendsen. Bij Beek zagen we een dode. In de middag worden we in een vrachtauto gestouwd en komen na enige uren rijden te Emmerik aan.

Hier zijn zeker al 3000 Hollanders verzameld. Onder verschillende officieren bevindt zich onze Kapitein, die mij persoonlijk een hand geeft en mij feliciteert met iets wat mij nu nog niet duidelijk is.

Wij worden van voedsel voorzien, brood, boterm worsten vlees in blik.

Na eenige uren worden alle gevangenen op transport gesteld, en na twee uren in een goederentrein, met zeventig man in een wagon gestouwd te hebben gestaan, komen wij in Bocholt aan. Van het station naar het “Lager”= Concentratie kamp, is ongeveer twee uur lopen. 's Nachts slapen we in een soort grote loods als haringen op elkaar, op een soort stof en vuil van stroo. Als we 's morgens opstaan zien we er uit als beesten.

11 Mei.

Wij krijgen koffie en daarna moeten wij aantreden om verschillende voorwerpen van waarde af te geven, zoals : Geld, vulpenhouders, messen, enz.

Krijgsgevangen kaarten worden ingevuld (die thuis nooit ontvangen werden) en we kregen een nummer 30392

12 Mei.

Vandaag komen er veel nieuwe gevangenen waaronder veel Belgen. Vandaag zie ik sergeant Budel.

13 Mei.

Vandaag speelt een Hollander, die zijn harmonica door dik en dun meegesleept heeft, verschillende aardige liedjes om de boel wat op de been te houden. Hij slaagt wonder boven wonder, want ten slotte zingt iedereen mee.

14 Mei.

Half zes reveille. 11 Uur verlaten wij Bocholt en worden wer per goederentrein nu met veertig man in een wagon, naar Dorsten vervoerd.

Om acht uur eindelijk waren wij in barakken ingedeeld. Hier lag behoorlijk lang stroo en dien nacht sliep ik vrij goed.

15 Mei.

Wij worden in compagnies en vervolgens in groepen onderverdeeld. Onze sigaretten raken op. Onze officieren zijn waarschijnlijk in Bocholt gebleven. Vanavond werd er muziek op de harmonica gemaakt en en ander ging voordragen. Het werd een leuke avond.

Vannacht van 0.50 – 0.55 uur wordt er in de buurt van het kamp een of ander object met bommen bestookt.

16 Mei.

Het afweergeschut komt vannacht viermaal in actie bij een luchtaanval. Het kamp wordt niet getroffen.

17 Mei.

We zijn vandaag precies een week krijgsgevangene. Om half vijf (Hollandse tijd), worden wij gewekt. Het gerucht doet de ronde, dat we vandaag naar huis zouden gaan. Tegen negen uur worden we weer met ongeveer 1000 man in een goederentrein gestouwd. We vertrekken van Dorsten en passeren Hannover, Dortmund, Bielefeld. De trein vordert slecht.

In mijn wagon zijn vijftig man geladen. De deuren zijn gesloten. Twee kleine luikjes, een vooraan en een achteraan dienen voor de frissche lucht en enkele bevoorrechten kunnen naar buiten kijken. De bodem van de wagon is bedekt met een dikke laag cementstof en daarop zitten, liggen of staan wij, omdat er geen ruimte genoeg is voor ieder.

Ikzelf zit gehurkt, met mijn rug tegen de wand der wagon. Af en toe moet onze gevangenentrein stoppen voor een of ander sein en dan is er gelegenheid voor enkele mensen per wagon, om een dringende behoefte te doen. Zo rijden en stoppen we de gehele nacht door. Verschillende jongens dutten door de vermoeienissen in, zo goed en zo kwaad dat kan.

Midden in de nacht passeren we Berlijn en in de morgen zijn we te Stettin. Om negen uur 's morgens stoppen we in Stargard. Dit blijkt dan het einddoel te zijn. We zijn allen gebroken door het schudden en het ongemakkelijke en langdurige verblijf in de wagons. Vies en goor zien we eruit door de cementstof. Precies 24 uur heeft dit reisje geduurd.

Na een mars van een uur, belanden we in een groot kamp (een Stalag). Een dubbele rij prikkeldraad moet er voor zorgen, dat wij niet kunnen uitbreken.

Komen we 's nachts in Berlijn aan. Onze bestemming was elders onbekend dus moesten we terug. We passeerden tenslotte Stettin en belanden 9 uur 's morgens in Stargard zodat we precies 24 uur in de trein gebivakkeerd hebben.

Elf uur waren we weer in een Lager ingedeeld; ditmaal onderofficieren en … apart. De legering is goed en het eten is wat beter dan in de vorige kampen. Dit kamp is een Stalag (Standardlager) een vast kamp dus, terwijl de vorige twee Dulag waren, een tijdelijk kamp dus.