Home Verhaal Fotoboek Discussiegroep
Abwehrstellen 1939

Abwehrstelle im Wehrkreis X Hamburg 1939/1940


Generalkommando X Armeekorps



Abwehrstelle Wehrkreis X Gruppe Ic














Gruppe I Spionage



Gruppe III Contraspionage

Referat

H

M

L

G

W

P

i



Referat

A

H

M

L

W

C

F

D

S














Gruppe II Sabotage



Referat

F.Gr.


1. Gr.

2. Gr.






KON

Referat

H

M

L

G

W

P

i


 

Wehrkreis X omvatte het gebied met o.a. de belangrijkste Duitse zeehavens aan de westkant. Steden in Wehrkreis X waren naast Hamburg, Bremen, Oldenburg, Wilhelmshafen, Kiel en Flensburg.

Adres: Wohltorf
Leiter: Oberst Dischler, vanaf 1-12-1939 Fregattenkapitan Herbert Wichmann


Nebenstellen:

Abwehr-Nebenstelle Bremen
Abwehr-Nebenstelle Wilhelmshaven
Abwehr-Nebenstelle Flensburg
Abwehr-Nebenstelle Kiel

Meldekopfe:

Meldekopf Leer, Leiter: Gerhard Dierks (Grenzgangerorganisation)
Übersee-Funkzentrale in Wohldorf, Leiter :

Gruppen:

Gruppe/Stelle I, spionage, Leiter: Fregattenkapitan Herbert Wichmann
Het grootste deel van alle Gruppe I activiteiten werden in 1939 van de AST's naar de Kriegsorganisaties (KO) overgebracht. In Nederland was dat de Kriegsorganisatie Niederlande (KON) gevestigd in Den Haag onder leiding van Oberstleutnant Walther Schulze-Bernett die vanaf september 1938 aldaar de scepter zwaaide.

Gruppe I/Heer, Leiter: Major Georg Herrlitz
Taak: Het verkrijgen van actuele inlichtingen over de buitenlandse legers waaronder het Nederlandse (veld)leger en haar verdedigings- en aanvalskracht, inclusief de dislocatie en de verplaatsingen van de troepen, de bewapening, de verbindingen en de ondersteuning, de voorraden, de toestand van de troepen, etc. Daarbij speelde een belangrijke rol om de intenties en plannen van het land en de krijgsmacht te onderkennen. Een kleine staf van enkele officieren beheerden een netwerk van agenten die in het land de informatie verzamelden en doorgaven aan tussenpersonen, via bijeenkomsten, via postduiven, via postbussen, etc. De meldingen gingen naar de gruppenleiter en zijn staf. Samenvattingen van de meldingen gingen ook naar de Ic die 2 maal daags een feindbild meldung doet en voor de verdere verwerking van de informatie zorgdraagt.
Bereik: Gruppe I/H AST VI richtte zich (via KON) onder andere op Nederland waarbij de Leiter direct onder verantwoordelijkheid stond van Abt. I/H in Berlijn.

Gruppe I/Marine, Leiter: Korvettenkapitan von Wettstein
Taak: Het verkrijgen van actuele inlichtingen over de buitenlandse marine waaronder de Nederlandse en haar verdedigings- en aanvalskracht, inclusief de dislocatie, vlootbewegingen en andere bewegingen van vaartuigen op zee en de binnenlandse wateren. Een kleine staf van enkele officieren beheerden een netwerk van agenten die in het land de informatie verzamelden en doorgaven aan tussenpersonen, via bijeenkomsten, via postduiven, via postbussen, etc.
Bereik: Gruppe I/H AST VI richtte zich (via KON) onder andere op Nederland. Naar zijn aard was AST Hamburg in Nederland en dan met name in Rotterdam en Amsterdam van oudsher zeer actief. Beide afdelingen opereerden onafhankelijk van elkaar. Er kon dus een overlap zijn. Coordinatie geschiedde vanuit Berlijn.

Gruppe I/Luft, Leiter: Hauptman Nicolaus Ritter
Taak: Het verkrijgen van actuele inlichtingen over de buitenlandse luchtmacht waaronder de Nederlandse en haar verdedigings- en aanvalskracht, inclusief de dislocatie en informatie over luchthavens, vliegbewegingen, bewapening, etc. Tevens was een rol weggelegd voor de productie van vliegtuigen in Nederland. Een kleine staf van enkele officieren beheerden een netwerk van agenten die in het land de informatie verzamelden en doorgaven aan tussenpersonen, via bijeenkomsten, via postduiven, via postbussen, etc.
Bereik: Gruppe I/L AST VI richtte zich (via KON) onder andere op Nederland waarbij de Leiter direct onder verantwoordelijkheid stond van Abt. I/L in Berlijn.

Gruppe I/G/Technische Abwehrmittel,Leiter:
Taak: Technische ondersteuning voor de gehele AST. Zij zorgden bijvoorbeeld voor het beheer, onderhoud en ontwikkeling van het radionetwerk, ondersteuning voor geheimschrift, fotografie, microfilmtechniek, etc. Maar ook echte of valse identiteitspapieren.

Gruppe I/Wirtschaft, Leiter: Major Friedrich Karl Pratorius
Taak: Economische spionage in de ruimste zin van het woord.

Gruppe I/Presseauswertung, Leiter:
Taak: Meer dan alleen het lezen van kranten.

Gruppe I/i (Funknetz), Leiter:Major Werner Max Trautmann

Gruppe/ Stelle II, sabotage, Leiter:

Chefgruppe: Personalangelegenheiten, Ausbildung der V-Leute, Ausarbeitung von Sabotageanweisungen, Leiter:

Gruppe 1: Erkundung und Einsatz von oppositionellen Organisationen und nationalen Minderheiten in verschiedenen Ländern, Leiter:

Gruppe 2: Sabotage und Zersetzung, Leiter:

Gruppe/ Stelle III, contraspionage, Leiter: Major Adolf von Feldmann / Major Giskes

Gruppe III A (Chefgruppe): Allgemeine Angelegenheiten, Leiter:

Führungsgruppe III H: Spionageabwehr im Heer, Befragung von Kriegsgefangenen, Leiter:

Gruppe III M: Spionageabwehr in der Marine, Leiter:

Gruppe III L: Abwehr in der Luftwaffe, Leiter:

Gruppe III Wi: Abwehr in der Wirtschaft, Leiter: Fregattenkapitan Liebenschutz

Gruppe III C: Abwehr bei Behörden im Inland, Leiter:

Gruppe III F: Abwehr im Ausland, Leiter: wsl. von Engelmann

Gruppe III D: Diversion, Feindtäuschung, Leiter:
Taak: het coördineren van misleidende informatie. III/D wilde een afschrift van de schriftelijke uitwerking van elke misleidend bericht. Zonder expliciete toestemming van III/D kon een misleidend bericht niet uitgebracht worden. Gebeurde dat wel dan nam men dat zeer hoog op en volgden extreme repercussies tot aan een aanklacht wegens (hoog-)verraad toe.
De reden voor deze nauwgezetheid was dat men goed wilde bestuderen hoe het bericht door de tegenpartij werd verwerkt en behandeld. III/D stond direct in contact met OKW, Seekriegsleitung, OKH, etc. Die diensten werden geïnformeerd over de informatie en gevraagd om commentaar. De misleidende informatie werd vervolgens door een ervaren en betrouwbare agent gelekt waarna III/D goed in de gaten hield hoe de informatie werd verwerkt.

Gruppe III S: Bekämpfung von Sabotage, Leiter:


Officieren/onderofficieren:

Kapitanleutnant d.R. Ernst Muller, Gruppe I/M
Hauptmann Tornow, Gruppe I/M
Major Hilmar Dierks, Gruppe I/M
Hauptman Schauenberg, referent I/Wi
Hans Karl Albrecht Blum, onderofficier I/Wi

Personeel:


Agenten:

Karl Theodor Drucke
Jan Pieter Bolhuis
Hermanus Olij
Leo H. Abas, RR 3076, Nederlandsche Vliegtuigmodelbouw , Nieuwezijds Voorburgwal 316 in Amsterdam, Michelangelostraat 13 in Amsterdam


AST X Hamburg opereerde samen met Berlijn globaal, daar waar de andere AST's zich met name richtten op de buurlanden. Berlijn richtte zich daarbij meer op het oosten terwijl Hamburg zich meer op het westen georienteerd was.

Contactpersoon Ic/Ao was Major i. G. Hans Crome.




(Deze pagina is nog in bewerking. Derhalve zullen, voor zover noodzakelijk, nog aanvullingen en/of correcties volgen.)

Bronnen:
Etienne Verhoeyen, Spionnen aan de achterdeur
F.A.C. Kluiters and E. Verhoeyen, An International Spymaster and Mystery Man
Die den Nebel des Krieges luften
The National Archives, Kew, Richmond, Surrey, TW9 4DU, KV 2/267
The National Archives, Kew, Richmond, Surrey, TW9 4DU, KV 2/170 Praetorius


Gebruiksvoorwaarden Colofoon Copyright 2014-2015 J.F.D. Bruinsma, bijgewerkt op 9 november 2018