Home Verhaal Fotoboek Discussiegroep



Overvalploeg Didam
> Situatie Didam op 10 mei 1940

Bronmateriaal
> Kaderlijst NL
> Tijdtafel 9/10 mei 1940

Verhalen en verslagen
> Verslag C.-22 G.B.
> Verslag C.-2-22 G.B.
> Verslag C.-1e-2-22 G.B.
> Verslag C.-3-22 G.B.

> Dagboek Klaas Kaspers
> Dagboek Henk Vernij
> Verklaring H. Vernij
> Verklaring W. Nova
> Verklaring van Zuuren

Kaartmateriaal
> Stafkaart Arnhem en omgeving 1933
> Vuurplan IJssellinie/Westervoort
> Duitse opmars IJssellinie Zuid

Personen
> Sergeant Klaas Kaspers


 

Dagboek van sergeant Klaas Kaspers.

(geboren: 15-11-1918; door de Duitsers gefusilleerd op 29-12-1942)



Dagboek vanaf 10 Mei 1940.

10 Mei 1940. 2.45

Duitsche soldaten vermomd als Nederlandsche soldaten, 28 man, voorzien van een bewijs getekend door Minister van Dijkshoorn (kapitein Dijkstra, TBO, red.), waar zo ongeveer in vermeld stond, dat "De Sergeant Verkerk”, (die nota bene twee dikke Sergeant-majoorchefrons op de mouwen had) van de generale staf was en een patrouilletocht maakte langs de plaatsen: Beek, Didam, Zevenaar, Duiven, Westervoort, Arnhem. Worden door de dubbelpost, welke gevormd wordt door de soldaten P. Smits en een nieuwe uit Groeze (Groessen, red.), aangehouden.

De geheele patrouille is voorzien van een rijwiel en houdt zich opvallend rustig niemand vermoedt, dat hier bedrog gepleegd wordt.

Tot de inspectie met een zaklantaarn mij de eigenaardige vorm der mitrailleurs doet opvallen. Mitrailleurs met dunne lopen en gaatjes aan de zijkanten. Het officiële bewijsje doet mij echter twijfelen tussen echt of onecht. Ik besluit tot een list en deel de pseudo "sergeant" mede, dat ik de luitenant wil raadplegen.

Deze is echter nergens te vinden.

Dan vraag ik de "Sergeant" of hij "het woord" weet. Hij antwoordt met de vraag:"Met welk recht vraagt U dat?" Dan besluit ik om te handelen. Ik geef fluisterend order om alles met scherp te laden en de mensen met groepjes van drie man tussen de huizen post te laten nemen.

De lichte mitrailleur M20 laat ik eveneens met scherp laden en +/- 30 meter van de patrouille verwijderd stelling nemen. Tussen de bedrijven door heb ik het compagniesbureau gebeld om te vragen of ze iets van een patrouille afweten. In Duiven weten ze echter nergens van. Dan besluit ik blunder of geen blunder, de gehele patrouille te ontwapenen.

Ik wijs de sergeant op de situatie die ik geschapen heb en geef hem in overweging om de wapens neer te leggen, daar ik anders onmiddellijk bevel zal geven om te vuren. De aanvoerder besluit de wapens in te leveren.

Man voor man levert dan zijn wapens in. Ik gelast dan, dat de woordvoerder zijn mensen laat richten en hij commandeert "Zwei Gelid". Er is nu geen twijfel meer mogelijk. Wij hebben te doen met Duitse soldaten in Hollands uniform. De Duitse handleiding op een lichtkogel geeft mij zekerheid daaromtrent. De helmen blijken van karton te zijn. Inmiddels is er naar het compagniesbureau getelefoneerd, dat wij 28 krijgsgevangenen hebben gemaakt en of ze die zo snel mogelijk per auto willen ophalen. Intussen is de sergeant-majoor van een andere compagnie uit het dorp met enige mensen komen versterken en Majoor de Neis uit zijn mening door de vermeende sergeant te vertellen, dat hij zulke chevrons wel eens beter heeft gezien.

Terwijl wij op de auto wachten, die de krijgsgevangenen zal ophalen, horen we in de verte steeds zware knallen. Het is langzamerhand licht en plotseling zien wij hoog boven onze hoofden een ontzaggelijk groot aantal vliegtuigen, komende uit de richting Duitsland.

Langzamerhand begint het tot mij door te dringen, dat wij in oorlog met Duitsland zijn.

Dan arriveert een kleine Ford-bestelauto met een sergeant en een soldaat-chauffeur. Daar de krijgsgevangenen onmogelijk allen in de auto vervoerd kunnen worden, besluiten wij om de wapenen op de vrachtauto te laden en voor de gevangenen een autobus te gebruiken. Als we eindelijk een begin maken met het inladen van de gevangenen, verschijnt er plotseling, als er nog 8 man ingeladen moeten worden, een zware Duitse tank aan het einde der straat. Door treuzelen van de luitenant was er geen tijd om te vernielen.

De soldaat-chauffeur en de sergeant slagen er in met de bus uit de voeten te komen. Ik trek met mijn mensen terug tussen de huizen en we nemen een afwachtende houding aan, daar wij met 12 tirailleurs weinig tegen een tank kunnen uitrichten.

Ons lot is spoedig beslist. De tanks rijden voorzichtig op en onder bedreiging van de tankmitrailleurs worden wij gevangen genomen en ontwapend. Met soldaat Otten en Kurpershoek word ik bevolen op een open wagen plaats te nemen en achter de eerste tanks rijden we in de richting Zevenaar.

Onze bewakers zijn stoottroepen. Ze zijn gekleed in gecamoufleerde blouses en helmen.

De brug bij de Tol "Bomerskolk" is opgeblazen. Wij stoppen, keren en rijden enkele tientallen meters terug een zijweg in, richting IJssel. In het begin is er nog sprake van een duidelijk pad, doch later rijden we door de gerstvelden, tot we ergens op een onzichtbare hindernis stuiten. Na veel omhaal keren we om en rijden dezelfde weg, die wij gekomen zijn, weer terug. Bij de Tol moeten wij uitstappen en in de richting Didam lopen. "Aussteigen, zu Fuss nach Didam". Onderweg worden we evenwel door de bus, waarin wij de krijgsgevangenen hadden willen vervoeren, ingehaald en dezelfde, nu weer op vrije voeten gestelde gevangenen, bevelen nu ons om in te stappen. In Didam worden we uitgeladen en onder bewaking gesteld.

Tot elf uur blijven we voor het postkantoor staan. Dan marcheren wij met 6 man onder geleide van een gewapende "Unteroffizier" af richting Beek en komen na enige uren te Elten aan, waar we een poosje rust krijgen. De burgers overladen ons met chocolade en sigaretten. Riek stopte me nog een groot pak chocolade in mijn zak. Particuliere beztittingen bij Roo ? of Berendsen. Bij Beek zagen we een dode. In de middag worden we in een vrachtauto gestouwd en komen na enige uren rijden te Emmerik aan.

Hier zijn zeker al 3000 Hollanders verzameld. Onder verschillende officieren bevindt zich onze Kapitein, die mij persoonlijk een hand geeft en mij feliciteert met iets wat mij nu nog niet duidelijk is.

Wij worden van voedsel voorzien, brood, boterm worsten vlees in blik.

Na eenige uren worden alle gevangenen op transport gesteld, en na twee uren in een goederentrein, met zeventig man in een wagon gestouwd te hebben gestaan, komen wij in Bocholt aan. Van het station naar het “Lager”= Concentratie kamp, is ongeveer twee uur lopen. 's Nachts slapen we in een soort grote loods als haringen op elkaar, op een soort stof en vuil van stroo. Als we 's morgens opstaan zien we er uit als beesten.

11 Mei.

Wij krijgen koffie en daarna moeten wij aantreden om verschillende voorwerpen van waarde af te geven, zoals : Geld, vulpenhouders, messen, enz.

Krijgsgevangen kaarten worden ingevuld (die thuis nooit ontvangen werden) en we kregen een nummer 30392

12 Mei.

Vandaag komen er veel nieuwe gevangenen waaronder veel Belgen. Vandaag zie ik sergeant Budel.

13 Mei.

Vandaag speelt een Hollander, die zijn harmonica door dik en dun meegesleept heeft, verschillende aardige liedjes om de boel wat op de been te houden. Hij slaagt wonder boven wonder, want ten slotte zingt iedereen mee.

14 Mei.

Half zes reveille. 11 Uur verlaten wij Bocholt en worden wer per goederentrein nu met veertig man in een wagon, naar Dorsten vervoerd.

Om acht uur eindelijk waren wij in barakken ingedeeld. Hier lag behoorlijk lang stroo en dien nacht sliep ik vrij goed.

15 Mei.

Wij worden in compagnies en vervolgens in groepen onderverdeeld. Onze sigaretten raken op. Onze officieren zijn waarschijnlijk in Bocholt gebleven. Vanavond werd er muziek op de harmonica gemaakt en en ander ging voordragen. Het werd een leuke avond.

Vannacht van 0.50 – 0.55 uur wordt er in de buurt van het kamp een of ander object met bommen bestookt.

16 Mei.

Het afweergeschut komt vannacht viermaal in actie bij een luchtaanval. Het kamp wordt niet getroffen.

17 Mei.

We zijn vandaag precies een week krijgsgevangene. Om half vijf (Hollandse tijd), worden wij gewekt. Het gerucht doet de ronde, dat we vandaag naar huis zouden gaan. Tegen negen uur worden we weer met ongeveer 1000 man in een goederentrein gestouwd. We vertrekken van Dorsten en passeren Hannover, Dortmund, Bielefeld. De trein vordert slecht.

In mijn wagon zijn vijftig man geladen. De deuren zijn gesloten. Twee kleine luikjes, een vooraan en een achteraan dienen voor de frissche lucht en enkele bevoorrechten kunnen naar buiten kijken. De bodem van de wagon is bedekt met een dikke laag cementstof en daarop zitten, liggen of staan wij, omdat er geen ruimte genoeg is voor ieder.

Ikzelf zit gehurkt, met mijn rug tegen de wand der wagon. Af en toe moet onze gevangenentrein stoppen voor een of ander sein en dan is er gelegenheid voor enkele mensen per wagon, om een dringende behoefte te doen. Zo rijden en stoppen we de gehele nacht door. Verschillende jongens dutten door de vermoeienissen in, zo goed en zo kwaad dat kan.

Midden in de nacht passeren we Berlijn en in de morgen zijn we te Stettin. Om negen uur 's morgens stoppen we in Stargard. Dit blijkt dan het einddoel te zijn. We zijn allen gebroken door het schudden en het ongemakkelijke en langdurige verblijf in de wagons. Vies en goor zien we eruit door de cementstof. Precies 24 uur heeft dit reisje geduurd.

Na een mars van een uur, belanden we in een groot kamp (een Stalag). Een dubbele rij prikkeldraad moet er voor zorgen, dat wij niet kunnen uitbreken.

Komen we 's nachts in Berlijn aan. Onze bestemming was elders onbekend dus moesten we terug. We passeerden tenslotte Stettin en belanden 9 uur 's morgens in Stargard zodat we precies 24 uur in de trein gebivakkeerd hebben.

Elf uur waren we weer in een Lager ingedeeld; ditmaal onderofficieren en … apart. De legering is goed en het eten is wat beter dan in de vorige kampen. Dit kamp is een Stalag (Standardlager) een vast kamp dus, terwijl de vorige twee Dulag waren, een tijdelijk kamp dus.

Hier is ook een radioapparaat zodat we nieuwsberichten kunnen horen. Ook hier liggen een aantal achtergebleven Polen.

19 Mei zondag 10

Half een reveille. Na het eten werden wij medegedeeld, dat we zouden verhuizen. We namen dus alles mee. Het bleek weldra anders. We marcheerden het kamp uit en in een kazerne vlak bij werden we zorgvuldig gefouilleerd. Van enkelen, niet alle werd de vulpen ingenomen. Voor het papieren gevangenennummer ontvangen we een metalen herkenningsplaatje. Vingerafdrukken werden ook genomen.

Twaalf uur warm eten en genoeg. Ik geloof dat we zondags tweemaal eten krijgen. Een soort kaas geproefd en vroeg naar bed.

20 Mei, maandag 11

Gewed met jongens +/- 10 man sterk, op welke datum wij naar huis zouden gaan. De winnaar krijgt van elke mededinger een pakje sigaretten.

Mijn datums waren 30-31 Mei en 1 Juni alleen ben ik bang dat ik te optimistisch ben.

Vanmiddag hebben we gebaad en zijn er weer heel Hollanders bijgekomen, +/- 1700 ?

een Pools krijgsgevangene achter de tweede prikkeldraadversperring vroeg of ik Hollands geld bij me had en toen ik een stuivertje over wierp retourneerde hij er ook met een stuk zeep, een 50 gram stuk, een knoop, een onderbroek, twee klosjes met naaigaren. Allemaal dingen waar ik hard om verlegen zat. Ook kreeg ik van een collega een Duitse sigaret. Ik vond er echter niets meer aan.

21 Mei, dinsdag 12

Geruchten doen de ronde dat we morgen weer vertrekken. De een zegt naar Warchau, de ander denkt naar Holland. Ik hoop er echter niet meer op. Vanavond gebeurde er iets eigenaardigs. De Polen zijn altijd strikt afgezonderd geweest. Nu echter was het hek open en liep alles door elkaar. We gingen bij de Polen op bezoek. Kregen sigaretten etc. en hebben lang met ze gesproken. Ik kon uitstekend met hen overweg.

22 Mei, woensdag 13

De gehele dag rustig, tot vanavond het bericht per radio kwam, dat we de volgende morgen half 5 gewekt zouden worden en +/- half 6 na alles ingeleverd te hebben naar Holland zouden terug keeren. Even later kwam een tegenbericht dat er morgenochtend vroeg 1200 man onmiddellijk zouden afreizen naar dringende werkzaamheden.

We zullen maar weer afwachten en eens kijken hoeveel keer we nog bij de neus genomen zullen worden.

23 Mei, donderdag 14

We zijn hier inderdaad nog. Het zijn niets dan vage beloften.

Een Pool schatte het horloge van L.P. Op 120 mark (80 gulden). 's Avonds gaven de Polen een concert dat buitengewoon goed was: Drie accordions, twee violen en een gitaar. De viool, een jonge Pool, ontpopte zich als een ware kunstenaar.

Een goochelaar gaf een heel aardig intermezzo: 's Avonds mijn rommeltje uitgewassen.

24 Mei, Vrijdag 15

Vanmorgen zijn hier 40 Engelsen bijgekomen. Allen in de buurt van Narvik gevangen genomen. Alle vaklieden worden uitgezocht en op karwei gestuurd. De Duitsers hebben groot gebrek aan arbeidskrachten.

25 Mei, zaterdag 16

Vandaag net als de andere. Vanmiddag was er stokvis buitengewoon goed.

26 Mei, zondag

Twee lui van het Zwitserse Internationale Rode Kruis hebben vandaag het kamp geïnspecteerd. Aardappels met zuurkool. Concert van de Polen. Eigen componisten Borthea (Storm) Voortreffelijk. De zon brengt nieuwe krachten.

27 Mei, maandag

Overpeinzing.

28 Mei, dinsdag

Vanmorgen 7 uur kwam het bericht dat we heel spoedig nieuws over onze bevrijding zouden horen.

11.oo De generaal majoor commandant van het Lager deelt ons het bericht van de Fuhrer mede over onze vrijlating. Het wachten is nu op vervoersmogelijkheden, naar het Vaderland.

Er heerscht een opgewonden stemming. We zijn nu dus geen krijgsgevangenen meer doch gasten.

Alleen regen, verveling, exercitie. Kaart geschreven, ter correspondentie.

29 Mei, woensdag

Niets bijzonders, stokvis.

30 Mei,

Zon zuurkool.

Polen krijgen strafexercitie afschuwelijk. Krijg sigaret van Henk.

31 Mei Vrijdag Triestig

's Middags toezichthouder op tentenopslaan.

1 Juni Zaterdag. Stokvis

Brood en margarine. Downstemming

Geruchten en nog eens geruchten.

2 Juni, zondag

Vanavond gaf een Pool, een krachtmens, een paar krachtproeven te beste. Beet een bijna centimeter dikke spijker door, enz.

Daarna worstelwedstrijd tussen de Hollander van Brasem en de Pool. J. van Brasem won.

3 Juni maandag

Bewegingsvrijheid in gedeeltelijk toegestaan van 150 man per man en van 's avonds 6 – 9.

4 Juni dinsdag

Duizenden Franse soldaten komen hier aan. Ook Marokkaanse troepen. De zwarten zijn alleen met een stok te regeren.

Voor de eerste maal een latrine gebruikt.

5 Juni woensdag

Deze dag zouden we weer eens vertrekken. Bijeenkomst alle Hollanders op het voetbalveld. Een der laatste pogingen om ons vast te houden 50 t kapt.(??) De Hollanders zijn verhuisd naar een kazerne alwaar we in garages gelegerd worden. In het kamp is het niet uit te houden met de Marokkanen.

6 Juni donderdag

Goed geslapen. Geen nieuws.

7 Juni vrijdag

Vanmorgen bericht dat we zaterdag absoluut naar Holland gaan. Alle voortekenen zijn goed. We zullen hier afgeschreven worden en over Oldenzaal naar Holland gaan. Het Hollandse kamp is geestdriftig. Het is woensdag 4 weken geleden dat we gevangen genomen zijn. Wat zullen we in Holland vinden ??

8 Juni zaterdag

Half vijf alles paraat en het gehele kamp opgeruimd.

8 uur alles aangetreden. Als een donderslag bij heldere hemel wordt ons medegedeeld dat het vertrek wederom door omstandigheden uitgesteld zal worden. Overal ontmoediging en verslagenheid.

Samen met S....... (??) voer ik nu het commando over 28 man.

2 uur aantreden, en we kregen orden om alles in te leveren. Per man krijgen we een brood en een stuk wordt en vijf uur marcheerden we naar het station af. Zes uur waren we allen ingestapt met veertig man in een wagon waar banken in werden geplaatst, alles heel behoorlijk. Zullen we nu toch naar Holland gaan ? Het is bijna niet te geloven.

9 Juni zondag

Het is inderdaad waarheid. Op het ogenblik staan we in Bentheim voor de Nederlanse grens. We hebben het best gehad in onze wagon. De reis was geweldig lang maar niet zo somber als de heenreis. Van slapen kwam niets want het was koud. Maar de stemming kon niet bederven. Onderweg kregen we koffie van verpleegsters. Iedereen zwaaide en iedereen zwaaide terug. De wagons hebben ze met bloemen versierd.


Sommige woorden in het dagboek zijn niet goed leesbaar. Daar waar geen aanknopingspunten konden worden gevonden, staan .....
 
Gebruiksvoorwaarden Colofoon Copyright 2014-2015 J.F.D. Bruinsma, bijgewerkt op 1 maart 2015